Udar mózgu nadal wyzwaniem dla medycyny

Pomimo coraz bardziej zaawansowanych metod diagnostycznych, możliwości leczenia oraz edukacji prozdrowotnej, udar mózgu pozostaje nadal główną przyczyną śmiertelności – trzecią – co do częstotliwości – przyczyną zgonu w populacji osób dorosłych wg Światowej Organizacji Zdrowia. Jest on również główną przyczyną trwałej niepełnosprawności osób dorosłych.

Szacuje się, że w ciągu najbliższych lat, w związku ze wzrostem liczy osób powyżej 65 oku życia, jego występowanie będzie częstsze. W Polsce  każdego roku udaru mózgu doznaje ok. 60 000 osób.

Jakie są przyczyny udaru mózgu?

Udar mózgu definiuje się jako nagłe wystąpienie objawów uszkodzenia mózgowia związanego z upośledzeniem dopływu krwi.

W przeważającej większości jest to udar niedokrwienny (ok. 85% wszystkich udarów), związany z zamknięciem naczynia krwionośnego przez materiał zatorowy, który może pochodzić z blaszek miażdżycowych  obecnych w tętnicach szyjnych lub kręgowych – doprowadzających krew do mózgu lub z jam serca, skąd zostaje uwolniony w wyniku zaburzeń rytmu (najczęściej w przebiegu arytmii, zwanej migotaniem przedsionków).

Choroby ogólnoustrojowe, takie jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby reumatyczne również mogą powodować zmiany w naczyniach krwionośnych w mózgu i doprowadzać w konsekwencji do ich zamknięcia i wywołania niedokrwiennego udaru mózgu.

Udar krwotoczny mózgu (stanowiący ok.15% udarów mózgu) wywołany jest z kolei pęknięciem naczynia krwionośnego w mózgu i następczym krwotokiem sródmózgowym. Ten rodzaj udaru najczęściej jest związany z nadciśnieniem tętniczym. Może wystąpić również w wyniku urazu głowy.

Osobnym zagadnieniem jest krwotok podpajęczynówkowy z pękniętego tętniaka, który również powoduje wystąpienie objawów udarowych, jednak czynniki ryzyka zachorowania są inne.

Jakie objawy mogą wskazywać na wystąpienie udaru mózgu?

Najczęstsze objawy udaru mózgu, niezależnie od przyczyny to:

• nagłe osłabienie siły mięśniowej kończyn po tej samej stronie ciała, może być również osłabienie tylko jednej  kończyny, rzadko wszystkich
• nagłe zaburzenia świadomości, orientacji co do własnej osoby i osób z najbliższego otoczenia chorego
• nagłe zaburzenia czucia po tej samej stronie ciała obejmujące kończyny i twarz
• nagłe zaburzenia mowy (może występować problem z wypowiadaniem się lub ze zrozumieniem mowy)
• nagłe zaburzenia widzenia i zawroty głowy
• nagły silny ból głowy u osoby dotychczas nie miewającej bólu głowy
• nagłe zaburzenia równowagi

Przebieg objawów jest różny – objawy mogą wycofać się całkowicie i pojawiać ponownie w tym samym dniu lub później, mogą nasilać się z czasem lub mogą pojawić się dodatkowe objawy.

Pacjent po każdym incydencie takich przemijających objawów neurologicznych powinien zgłosić się natychmiast do lekarza lub wezwać pogotowie w przypadku utrzymujących się objawów.

Co można zrobić, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na udar mózgu?

Czynniki ryzyka zachorowania na udar mózgu można podzielić na niemodyfikowalne tzn. takie, na które nie mamy wpływu oraz modyfikowalne, na które możemy wpływać poprzez odpowiednie zachowania prozdrowotne.

Do czynników niemodyfikowalnych należą: wiek – po ukończeniu 55 roku życia ryzyko udaru wzrasta dwukrotnie w każdej kolejnej dekadzie życia; płeć – do 74 roku życia częściej u mężczyzn, po tym wieku częściej u kobiet; rasa – rasa czarna jest obarczona zwiększonym 2.4 razy ryzykiem zachorowania na udar; czynniki genetyczne.

Do czynników modyfikowalnych należą: nadciśnienie tętnicze – wzrost ryzyka 3-4 krotny, choroba wieńcowa serca, cukrzyca, palenie tytoniu, otyłość, alkoholizm (jednak małe dawki alkoholu zmniejszają ryzyko udaru niedokrwiennego, ale zwiększają ryzyko innych chorób), hypercholesterolemia, mała aktywność fizyczna. Stosowanie antykoncepcji hormonalnej, zwłaszcza w połączeniu z innymi czynnikami ryzyka (np. paleniem papierosów) zwiększa ryzyko udaru.

Walka z powyższymi modyfikowalnymi czynnikami ryzyka zachorowania na udar mózgu poprzez odpowiednią zmianę stylu życia i nawyków jest najważniejszą metodą zapobiegania tej chorobie.

Regularny wysiłek fizyczny (min. 3o min. Dziennie, np. szybki spacer, jazda na rowerze) pomaga ustabilizować nadciśnienie tętnicze, nadwagę, a także poziom glukozy we krwi u pacjentów z cukrzycą.

Przebieg choroby i jej następstwa są indywidualne i zależą w dużej mierze od rozległości udaru, jego umiejscowienia i chorób towarzyszących.

Dr Marcin Piarowski

Lek. med. specjalista neurolog

Centrum Opieki Zdrowotnej Sanitatis

Oborniki Wlkp.