Warunki dobrego rozwoju we wczesnym dzieciństwie

Wczesne dzieciństwo jest okresem dynamicznych przemian zarówno w kontekście rozwoju fizycznego, poznawczego czy emocjonalnego.

Gwałtowny rozwój mózgu zaczyna się już w okresie prenatalnym i trwa przez okres niemowlęcy jak i wczesne dzieciństwo. Jest to czas tworzenia wielu połączeń nerwowych, część z tych połączeń bez stymulacji odpowiednich obszarów mózgu ulegnie likwidacji. Jest to proces zupełnie naturalny, niemniej odpowiednia opieka nad dzieckiem w tym szczególnym okresie, dostarczanie różnorodnych bodźców jest “inwestycją” w jakość dalszego życia dziecka. Liczne badania wykazują istotny związek pomiędzy odpowiednim żywieniem a prawidłowym rozwojem mózgu – dzieci, które w pierwszych latach życia były prawidłowo żywione, w wieku 12 lat wykazywały lepsze wyniki w testach rozwojowych aniżeli dzieci, które nie dostawały wartościowych posiłków, dodatkowo istotnie częściej obserwowano w tej grupie zaburzenia zachowania, opóźnienie rozwojowe, czy trudności w nauce. Pisząc o dobrych warunkach rozwoju nie można pominąć czynnika stresu, jako elementu niekorzystnie wpływającego na rozwój mózgu a tym samym na proces uczenia się, pamięci itd. Badania wskazują, iż dzieci, które doświadczyły silnego stresu we wczesnym dzieciństwie, istotnie gorzej funkcjonują pod względem poznawczym, emocjonalnym czy zachowania w życiu dorosłym.

Dzieci rodzą się z gotowością do nauki, kontaktów społecznych, od samego początku są aktywnymi partnerami interakcji z najbliższymi opiekunami. Aby rozwój dziecka przebiegał prawidłowo opiekunowie muszą zadbać nie tylko o zaspokojenie jego potrzeb fizjologicznych, ale także o kształtującą się relację z opiekunem. Bliska więź z opiekunem jest matrycą dla autonomii dziecka, jego dobrostanu psychicznego jak i prawidłowych relacji z innymi ludźmi w przyszłości. Jakość więzi bliskiego opiekuna z dzieckiem ma bezpośredni wpływ na jego zdrowie psychiczne. W związku z tym relacja ta powinna być ciepła, intymna, ciągła i uczuciowa, zapewniająca przyjemność i poczucie bezpieczeństwa obu stronom. Jednak przywiązanie rodziców do ich dzieci nie jest natychmiastowe. Jest to proces ciągły, zapoczątkowany w okresie ciąży, w którym płód intensywniej wpisuje się w codzienne życie kobiety ciężarnej, na które składają się fantazje, pragnienia, marzenia i wyobrażenia modeli macierzyństwa. Gotowość bliskiego opiekuna do tworzenia więzi z dzieckiem jest niezbędna do zrozumienia i reagowania na potrzeby dziecka. Dostrajanie się np. matki i dziecka jest procesem. Rola opiekuna nowo narodzonego dziecka wymaga tolerancji i cierpliwości, zarówno dla swoich stanów i emocji, jak i dla dziecka. Nie zawsze potrzeby, jakie komunikuje dziecko są przez rodziców trafnie odczytywane. Może to budzić frustracje i smutek opiekuna, iż “nie rozumie” swojego dziecka. Kiedy matka nie wie jak poradzić sobie np. z trudnym do ukojenia płaczem swojego dziecka powinna pamiętać, iż dziecko nie płacze na złość. Ważne, aby płaczącego małego dziecka nie pozostawiać samego w myśl zasady “niech się wypłacze” – kojące ramiona mamy, dotyk powinny komunikować dziecku, bliskość i wsparcie. Jeśli jednak jest nam wyjątkowo ciężko udźwignąć stan emocjonalny małego człowieka w danym momencie, zadbajmy aby inna bliska osoba wsparła nas w ukojeniu naszego dziecka. Rodzice małych dzieci często maja wątpliwości odnośnie swoich kompetencji rodzicielskich, postępowania, są przesyceni poradnikami czy tzw. “dobrymi radami”, ważne jednak, aby pamiętali o swojej intuicji, poddawali refleksji swoje działania i to, co przez zachowanie czy później słowa komunikuje nam dziecko.